Bank bank … Hér finnur þú bankaorð á mannamáli

• Áreiðanleikakönnun

  

  Stutta svarið:
  Þegar þú tekur áreiðanleikakönnun eru að sanna að þú sért þú! Einnig ertu að svara hvar þú hefur borgað skatta (á íslandi eða í útlöndum).

  Lengra svarið:
  Því miður er það þannig að um allan heim stunda óprúttnir aðilar það að nota bankakerfi til að fela illa fengið fé eða jafnvel til að koma peningum til hryðjuverkahópa og annarra glæpamanna. Umsvif þessa eru gríðarleg á heimsvísu og það er keppikefli okkar allra að reyna að útrýma þeirri óværu sem slík hegðun er. Í því sambandi eru í gildi stífar reglur sem skylda banka til að ganga úr skugga um að viðskiptavinir séu í raun og veru þeir sem þeir segjast vera, og að peningarnir sem þeir leggja inn í bankana (og taka út) séu notaðir í löglegum tilgangi. Almennt kallast þetta áreiðanleikakönnun og okkur ber öllum að fara í gegnum hana, þó að spurningarnar séu oft undarlegar og okkur finnist skrýtið að þurfa að upplýsa um þessa hluti. En tilgangurinn er ekki að hnýsast í málefni einstakra og heiðarlegra viðskiptavina, heldur að ná í skottið á glæpamönnum og þannig leggja baráttunni gegn mansali, skipulagðri glæpastarfsemi og hryðjuverkum lið.

• Bindiskylda

  

  Er ekki skylda til að vera með bindi (ótrúlegt en satt). Heldur er þetta aðferð til að hafa stjórn á magni lausafjárs í umferð. Bindiskylda er sett á lánastofnanir eins og viðskiptabanka sem þýðir að þær verði að setja ákveðið hlutfall af innlánum á reikning seðlabankans. Í stuttu máli = Hluti innlána banka er lögð á reikning hjá Seðlabankanum og dregur þannig úr getu banka til að lána út peninga.

• Stýrivextir

  

  Stutta svarið:
  Stýrivextir eru settir af Seðlabanka Íslands til að reyna að hafa áhrif markaðsvexti. Þegar stýrivextir eru hækkaðir er verið að reyna að hægja á efnahagslífinu, berjast gegn verðbólgu og hækka gengi gjaldmiðils. Þegar þeir eru lækkaðir er verið að reyna að minnka virði gjaldmiðils og örva efnahagslíf.

  Lengra svarið:
  Meginvextir Seðlabanka Íslands eru, í dag, þeir vextir sem bankinn býður innlánsstofnunum á bundnum innlánsreikningum. Þ.e. innlánsvextir á bundnum sparireikningum Seðlabankans sem bara bankar og sparisjóðir mega nýta sér (auk tiltekinna ríksisstofnana). Þegar Seðlabankinn vill hægja á verðbólgu, þá hækkar hann þessa vexti í þeirri von að bankar og sparisjóðir hækki sína útlánsvexti til samræmis (og innlánsvexti líka), og hvetji þannig fólk til að borga niður skuldir eða auka sparnað. Kenningarnar segja okkur að slíkt sé til þess fallið að draga úr neyslu, minnka eftirspurn, og það muni lækka verð á vörum og þjónustu og þannig draga úr verðbólgu.

  Þegar Seðlabankinn hefur áhyggjur af því að hagkerfið sé að hægja um of á sér, eða jafnvel stöðvast, þá lækkar hann vextina og vill þannig ná fram öfugum áhrifum borið saman við dæmið að ofan. Hann vill þannig draga úr sparnaði og auka lántökur til að efla eftirspurn eftir vörum og þjónustu, og þannig örva hagkerfið - það þarf þannig að ráða fleira fólk til að anna eftirspurninni og margt fleira.

• Fjármagnstekjuskattur

  

  Er skattur sem leggst á tekjur einstaklinga af vöxtum, arði og hagnaði af leigu og sölu á húsnæði. Þessi skattur rennur óskiptur til ríkisins.

• Verðtrygging

  

  Stutta svarið:
  Verðtrygging er aðferð til að tryggja að lán og sparifé haldi verðgildi sínu. Á verðtryggðum lánum hækka afborganir af þeim í takt við verðbólgu. Þannig getur sá sem lánar þér pening verið viss um að eftir að þú hefur greitt upp lánið geti hann aftur fengið sambærilega vöru fyrir.

  Lengra svarið:
  Ég og vinkona mín förum út í ísbúð og kaupum okkur ís sem kostar 1.200 krónur. Ég lána vinkonu minni fyrir ísnum þar sem hún gleymdi kortinu sínu heima. Ári síðar förum við í sömu ísbúðina og ætlum að kaupa samskonar ís, en þá kostar ísinn 1.400 og ég gleymdi mínu veski heima. Hún man auðvitað eftir því að ég lánaði henni árið áður og býðst til að borga mér til baka. Þá er spurningin, hvort borgar hún mér til baka 1.200 krónur, eða borgar mér til baka einn ís? Væntingar mínar eru auðvitað að þar sem ég lánaði henni fyrir einum ís, þá borgi hún mér til baka þá fjárhæð sem getur keypt samskonar ís, þó hann sé dýrari. Verðtrygging er í raun fyrirbæri sem tryggir að peningar haldi verðgildi sínu. Þ.e. að ef ég lána þér 10.000 krónur í dag, þá fái ég greitt til baka (t.d. eftir eitt ár) þá fjárhæð sem getur keypt hluti sem í dag kosta 10.000 en munu kosta eitthvað meira eftir árið. Sum sé, að lánið haldi verðgildi sínu.

  Ef vextir eru verðtryggðir, þá er talað um að vextirnir sjálfir leggist ofan á verðtrygginguna (þ.e. ef verðbólga er 7% og vextirnir eru 2%, þá fjölgar krónunum sem ég skulda um 7% og ég greiði síðan 2% af þeim fjölda króna). Með ákveðinni einföldun má segja að vextirnir af láninu séu því verðbólgan plús vextir. Ef vextir eru óverðtryggðir, þá reiknar lánveitandinn með ákveðinni verðbólgu og reiknar hana inn í vextina. Ef við værum eiginlega viss um að verðbólgan næsta árið yrði 7% og við myndum vilja 2% vexti ofan á það (rétt eins og í dæminu að ofan), þá myndu óverðtryggðu vextirnir vera 9% (sem væri svo að segja það sama og verðtryggðir vextir upp á 2%).

• Útlánsvextir

  

  Stutta svarið:
  Prósenta sem þú þarft að borga banka eða fjármálastofnun fyrir að hafa fengið lánaðan pening.

  Lengra svarið:
  Þegar við fáum lán hjá banka greiðum við vexti sem eiga að endurspegla hversu mikil hætta er á að því að við getum ekki greitt lánið til baka að fullu. Þegar hægt er að setja eignir að veði fyrir láninu, þ.e. af við getum ekki greitt af láninu hafi lánveitandinn möguleika á að selja eign sem liggur að veði og fá þannig lánið greitt til baka, þá er áhættan minni og vextirnir þar af leiðandi lægri. Þess vegna eru t.d. húsnæðislán yfirleitt með lægri vexti en yfirdráttarlán, því húsnæðið er til tryggingar á láninu.

• Innlánsvextir

  

  Stutta svarið:
  Vextir sem bankinn eða fjármálastofnun borgar þér!

  Lengra svarið:
  Þegar við leggjum peninga inn á bankareikning þá erum við að lána bankanum peninga. Eins og almennt gerist og gengur í lánsviðskiptum, þá borgar sá sem fær peninga að láni vexti til þess sem lánar peningana. Vextirnir eiga að taka mið af þeirri áhættu sem lánveitandinn tekur með peningana; því meiri áhætta því hærri vextir.

• Færslugjöld

  

  Stutta svarið:
  Gjald sem bankar leggja á hverja færslu sem þú greiðir með kortinu þínu (psst… færslugjöld hjá indó = núll).

  Lengra svarið:
  Flestir bankar leggja svokölluð færslugjöld á hverja debetkortafærslu (þó vissulega bjóði sumir þeirra einhverjar "fríar" færslur innan árs). Þessi kostnaður er 19-20 krónur á hverja debetkortafærslu, sem þýðir að kaffibollinn sem á að kosta 495 krónur kostar í raun 514 eða 515 krónur, því bankinn klípur af peningunum þínum í hvert skipti sem þú notar þá.

• Gjaldeyrisálag

  

  Stutta svarið:
  Gjöld sem bankar leggja á hverja færslu í útlöndum eða erlendum netverslunum (psst… gjaldeyrisálag hjá indó = núll).

  Lengra svarið:
  Gjaldeyrisálag er nokkuð sem bætt er við gengi erlendra gjaldmiðla þegar við kaupum (eða seljum) krónur. Ef ég vil kaupa vöru erlendis fyrir 10 evrur gæti ég séð að "almennt gengi" evru gagnvart krónu sé að ein evra kostar mig 150 krónur. Ef ég hins vegar nota síðan kortið mitt til að kaupa vöruna gildir ekki þetta "almenna gengi" heldur eitthvað sem stundum er kallað "kortagengi", og það gæti verið 155 krónur. Þannig kostar 10 evru varan mig ekki 1500 krónur heldur 1550 krónur. Þessi mismunur hefur verið nefndur gjaldeyrisálag.

• Afgreiðslugjald, afhendingargjald, breytingargjald, endursendingargjald, fast gjald, flýtigjald, framleiðslugjald, færslugjald, gjald vegna milliinnheimtubréfa, gjald vegna skjalagerðar, gjald við kaup, greiðslugjald, innheimtugjald, leigugjald, lágmarksgjald, lántökugjald, myntbreytingargjald, mánaðargjald, niðurfellingargjald, seðilgjald, skjalagerðargjald, skráningargjald, stofngjald, tengigjald, tilkynningar- og greiðslugjald, umframgreiðslugjald, umsjónargjald, umsýslugjald, uppgreiðslugjald, viðbótargjald, viðvörunargjald, ádráttargjald, árgjald, útskriftargjald, úttektargjald, þjónustugjald

  

  Stutta svarið:
  Bull …

  Lengra svarið:
  Bull og vitleysa …

Sendu inn bankaorð og við skulum þýða það á mannamál …

*Útlærðir hagfræðisnillingar gætu verið ósammála einhverju hérna…